Tekst door Jasmina Ibrahimovic
DE OPRICHTING
30 jaar geleden, in 1992, besloten drie visionaire mensen, drie theatermakers, het Rotterdams Wijktheater op te richten. Peter van den Hurk, Annelies Spliethof en Edith Knops. Dat deden ze vanuit de overtuiging dat het delen van verhalen en ernaar luisteren helend en verbindend is. Dat je gehoord voelen en gerepresenteerd worden een voorwaarde is om gelijkwaardig mee te kunnen doen aan de samenleving. Maar ook vanuit de overtuiging dat iedereen het recht heeft om kunst te ervaren en zich te herkennen in de wereld die op het toneel wordt geschetst. Met deze overtuigingen maakten en speelden zij samen met vele Rotterdammers honderden voorstellingen in de wijken van Rotterdam. Honderden persoonlijke verhalen van honderden Rotterdammers werden opgevoerd voor tienduizenden mensen die vaak voor het eerst naar theater gingen.
Op datzelfde stevige fundament staat het Rotterdams Wijktheater vandaag de dag nog en wij kunnen ze niet genoeg bedanken voor het creëren en bevechten van deze ruimte in Rotterdam.
Peter van den Hurk, één van de oprichters, tijdens locatievoorstelling Verhalen uit de Droogdock.
NOODZAAK
Onze samenleving is in die 30 jaar behoorlijk veranderd, en de noodzaak voor het Rotterdams Wijktheater is alleen maar toegenomen. De noodzaak om verhalen met elkaar te delen. Om ruimte te krijgen, te pakken, voor het delen van jouw verhaal. Om dat verhaal met zorg, aandacht en verbeeldingskracht over te dragen. Om in deze snelle wereld even de tijd te nemen om te vertragen, samen te komen en naar elkaar te luisteren. De noodzaak om persoonlijke perspectieven te delen is groot, maar de noodzaak om te luisteren net zo; te luisteren naar de verhalen die we nog niet kennen, van mensen die een vreemde voor ons zijn. Naar verhalen van medemensen die wonen binnen de grenzen van dezelfde straat, stad, of land, maar die qua belevingswereld ver weg staan van wat jij je kunt voorstellen. Want alleen dan, als we ons kunnen inleven in het verhaal van de ander, zijn we in staat keuzes te maken die goed zijn voor ‘ons’, samen. Alleen dan zijn we in staat een ‘wij’ te worden binnen een wereld die vooral het ‘ik’ viert.
Scenefoto uit Status, seizoen 2006/07.
THE NEEDS OF STRANGERS
Omdat in tijden van crisis het ‘wij’ altijd extra onder druk staat, terwijl het dan juist het meeste nodig is, werken wij de komende jaren tot eind 2024 aan het project The Needs of Strangers. We vragen ons daarbij af: zijn we nog bereid te zorgen voor ‘de vreemde’? Wie is voor jou ‘de vreemde’ en voor wie ben jij ‘de vreemde’? En, niet onbelangrijk, welke verantwoordelijkheid heeft onze overheid om te zorgen voor mensen die zij bestempelen als ‘de vreemden’? We beginnen met het luisteren naar verhalen van mensen die in onze samenleving tot vreemden zijn bestempeld. Dat doen we aan de hand van 3 theatrale portretten. De eerste draait rondom en is met gedupeerden van de toeslagenschandaal. Parallel aan het maken van de portretten bouwen we aan een groeiende gemeenschap van zeer uiteenlopende Rotterdammers waarmee we de ‘Needs of Strangers’ onderzoeken. Daarbij is de vraag: Wat is jouw rol binnen deze samenleving, en wie is jouw ‘vreemde’? Al deze verschillende wegen leiden uiteindelijk toe naar een locatievoorstelling aan het einde van 2024 waaraan iedereen kan meedoen!
ICAF
Naast dat we ons werk met Rotterdamse verhalen en Rotterdammers maken, nodigen we ook eens in de drie jaar collega’s van over de hele wereld uit om naar Rotterdam te komen tijdens ons internationale community arts festival, het ICAF, dat inmiddels is uitgegroeid tot het grootste community arts festival ter wereld! Tijdens het ICAF komt inclusieve en participatieve kunst van wereldformaat naar Rotterdam en daar kunnen een heleboel Rotterdammers kennis maken met verhalen afkomstig van over de hele wereld. Op het ICAF ontdekken we nieuwe verhalen die we nog niet kennen van werelden die ver weg van ons staan. Maar tegelijkertijd komen we er juist ook achter dat, hoewel de context verschilt, we uiteindelijk allemaal mens zijn en verlangen naar hetzelfde; veiligheid, verbondenheid, gelijkwaardigheid en zingeving. Het komend ICAF is eind maart 2023 en het programma is waanzinnig!
Het publiek kijkt aandachtig naar een internationale act tijdens het ICAF 2017.
DE CIRKEL VAN HET LEVEN
Maar terug naar onze verjaardag. 30 jaar. Een abstract getal dat een lineair tijdspad schets. Een begin en een eind. Maar als je uitzoomt zie je dat levens beginnen en eindigen en weer beginnen. Het stokje dragen we over. 30 jaar is vele levens geleden. En vele nieuwe levens hebben we erbij gekregen. Het is de cirkel van het leven. Waarin jouw verhaal een onderdeel is van de cirkel. Verbonden aan het leven van de ander.
30 jaar geleden. 1992.
In datzelfde jaar besloot mijn vader dat het in ons thuisland – toen nog Joegoslavië, nu Bosnië – te onveilig was om te blijven en haalde mijn moeder over om samen met mij de evacuatie-bus voor vrouwen en kinderen te pakken, op weg naar ‘waar dan ook behalve daar’. In 1992 werd mijn tijd stilgezet. Een vacuüm waar ik me weinig van herinner. Na twee jaar zwerven in buurland Slovenië, belandden we in 1994 in een AZC in Den Bosch. Ik werd een vreemdeling in dit land. Maar al snel werden wij hier geaccepteerd en ging in 1994 mijn klok weer tikken. Mijn leven ging verder in Nederland.
https://open.spotify.com/track/39StEx3NBSNNzqvYx7ehUk
Maar mijn verleden kleurt nog altijd mijn heden.
Terwijl mijn leven inhaakt in de levens van anderen, die voor mij niet langer vreemden zijn en ik niet langer een vreemde ben voor hen, worden we onderdeel van dezelfde cirkel. Ik voelde me verbonden en welkom. En ik maakte er mijn levensmissie van om elk ander persoon onderdeel te laten zijn van de uitdijende cirkel waar levens in en helaas soms ook uithaken.
KOLO
Het land waar ik vandaan kom bestaat niet meer. Het is verscheurd door vervreemding. De cirkel die ons verbond verdween. Hoewel de drie nationaliteiten van elkaar verschillen in religie, geschiedenis en dialect is er 1 ding dat alle ex-Joegoslavische landen met elkaar verbindt. Onze cirkeldans. KOLO.
KOLO wordt gedanst op bruiloften, feesten, verjaardagen, en soms zelfs aan het einde van een begrafenis. Het ontstaat soms spontaan, als antwoord op de muziek. Twee of drie mensen beginnen en de rest haakt aan. De pasjes zijn simpel en het is helemaal niet belangrijk of je het correct doet of alleen mee hupst.
KOLO is een teken van verbondenheid. We houden elkaars handen vast, maar elk persoon kan op elke plek en in elk moment de ketting doorbreken om plaats te maken voor zichzelf. De uiteindes van een KOLO zijn vaak open, waarbij de persoon aan het einde een wit doekje vast heeft, als teken van vrede en overgave.
Ik wens ons in deze turbulente tijd deze dans toe. Verbonden in een cirkel van gelijkwaardigheid, samen in het moment. Open, uitnodigend, opzwepend, kleurrijk en vol energie. Laten we het leven vieren op onze feesten en begrafenissen. Hoe groter de cirkel, hoe krachtiger we worden.